Prawo Pracy 
17 maja 2023
Urlop z powodu siły wyższej – co to jest?
Nowelizacja Kodeksu Pracy wprowadza wiele zmian nie tylko dla pracowników, ale również dla pracodawców. Urlop z powodu siły wyższej jest całkowicie nowym uprawnieniem.
W życiu każdego z nas mogą pojawić się sytuacje, które uniemożliwią nam pracę. Polski ustawodawca zaproponował więc nowelizację kodeksy pracy, która wprowadza nowy rodzaj urlopu pracowniczego – uzależnionego od wystąpienia siły wyższej. Zwolnienie od pracy z powodu siły wyższej dotyczy pilnych spraw rodzinnych, które powstają w wyniku choroby, czy wypadku.
Zmiany w Kodeksie pracy wprowadziły dwa dodatkowe dni wolne od pracy. Co to jest siła wyższa? W jakich przypadkach pracownik będzie mógł zwolnić się z pracy z powodu działania siły wyższej? Przez jaki okres można korzystać ze zwolnienia wskutek siły wyższej? Czy pracodawca może odrzucić wniosek o zwolnienie od pracy wskutek siły wyższej?
SPIS TREŚCI
- Siła wyższa – co to jest ?
- Urlop z powodu siły wyższej – co to takiego?
- Dodatkowe 2 dni wolnego w 2023 r. – komu przysługują?
- Urlop z powodu działania siły wyższej – ile dni urlopu?
- Czy urlop z powodu siły wyższej jest płatny?
- Kto może skorzystać ze zwolnienia z powodu siły wyższej
- Czym się różni zwolnienie w przypadku siły wyższej od urlopu na żądanie?
- Czy pracodawca może odmówić zwolnienia?
- Urlop opiekuńczy 2023
Siła wyższa – co to jest ?
W życiu każdego z nas zdarzają się sytuację, nad którymi nie mamy wpływu. Czasami wskutek działania siły innych ludzi, czy innych czynników zewnętrznych nasze plany są utrudnione lub całkiem niemożliwe. Dlatego też, jeśli w takim przypadku dojdzie do szkody spowodowanej wskutek siły wyższej, zakres odpowiedzialności może kształtować się zupełnie odmiennie niż w przypadku wywołania szkody przez konkretną osobę.
Pojęcia siły wyższej nie odnajdziemy w przepisach kodeksu pracy. Zdarzenie to określa się jako zdarzenie o nadzwyczajnym charakterze, na które nie ma żadnego wpływu (przynajmniej ze strony człowieka).
Jak wskazuje orzecznictwo, za siłę wyższą uznaje się zdarzenia, które charakteryzują się:
- zewnętrznością (pojawiająca się niespodziewanie sytuacja ma charakter zewnętrzny, gdy nastąpi poza firmą, w której pracujemy)
- niemożliwością jego przewidzenia (niemożliwość przewidzenia, że dane zdarzenie nastąpi traktuje się jako jego nadzwyczajność i nagłość)
- niemożliwością zapobieżenia jego skutkom (niemożliwość zapobieżenia skutkom zdarzenia tłumaczy się jako jego przemożność, a więc niezdolność do odparcia nadchodzącego niebezpieczeństwa).
Pojęcie siły wyższej pojawia się także w prawie pracy. Jeśli człowieka spotkają sytuacje, czy zdarzenia, na które nie ma wpływu może to w znacznym stopniu odbić się na jego karierze zawodowej. W przypadku nowego zwolnienia, pojawienie się nieprzewidzianych okoliczności może spowodować, że pracownik nie będzie mógł wykonywać swoich obowiązków danego dnia pracy. Dlatego też polski ustawodawca wprowadził ten rodzaj urlopu.
Urlop z powodu siły wyższej – co to takiego?
Wszelkie kwestie dotyczące urlopu od działania siły wyższej zostały uregulowane w polskim kodeksie pracy. Urlop z powodu siły wyższej jest całkowicie nowym uprawnieniem, którego do tej pory jeszcze nie było. Wszystkie kwestie związane z tym zwolnieniem zostały uregulowane przepisami prawa pracy. Na ich podstawie urlop z powodu siły wyższej przysługuje pracownikom którzy pracują na podstawie umowy o pracę.
W przypadku siły wyższej rozumianej jako sytuacje nagłe uznaje się sytuacje, na które nie mamy wpływu. W szczególności są to sprawy rodzinne spowodowane chorobą, czy wypadek.
Pamiętajmy, że jeśli nasz pracodawca nie wyrazi zgody, w ten sposób narusza przepisy dotyczące zwolnienia od pracy z powodu siły wyższej. W świetle prawa uznaje się to za wykroczenie, które jest niezgodne z prawem pracy. Wobec tego może zostać ukarany karą grzywny od 1000 zł do 30 000 zł.
Dodatkowe 2 dni wolnego w 2023 r. – komu przysługują?
Prawo do zwolnienia z powodu wystąpienia siły wyższej przysługuje tym pracownikom, którzy zostali zatrudnieni na podstawie kodeksu pracy, czyli pracują w oparciu na podstawie:
- umowy o pracę,
- powołania,
- wyboru,
- mianowania lub
- spółdzielczej umowy o pracę.
Osobom zatrudnionym na podstawie umów cywilnoprawnych (np. umowa zlecenia, umowa o dzieło, umowa o świadczenie usług) zwolnienie od pracy wskutek siły wyższej nie przysługuje.
Urlop z powodu działania siły wyższej – ile dni urlopu?
Wiele osób zadaje sobie pytanie, jaki jest wymiar urlopu z powodu siły wyższej? Każdy pracownik, który został zatrudniony w oparciu o umowę o pracę ma prawo do 2 dni dodatkowego wolnego (lub 16 godzin zwolnienia). Nowo dodane wolne jest liczone w godzinach w danym roku kalendarzowym. Osoby, które są zatrudnione tylko na część etatu, czyli w niepełnym wymiarze godzin, urlop z powodu siły wyższej będą mieć liczony proporcjonalnie do wymiaru czasu pracy.
Urlop z powodu siły wyższej udzielany jest najpóźniej w dniu, w którym chcemy z niego skorzystać. W przypadku tego zwolnienia pracownik decyduje, czy chce wykorzystać tylko kilka godzin zwolnienia czy cały dzień. Niepełną godzinę zwolnienia zaokrągla się zaś w górę do pełnej. Ten rodzaj urlopu nie jest w 100 % płatny. Zostaje wyliczany według zasad dotyczących wynagrodzenia urlopowego.
Bardzo często urlop spowodowany siłą wyższą jest mylony z urlopem na żądanie. Udzielenie urlopu wskutek siły wyższej ma co nieco inny wymiar niż urlop na żądanie. Warto jedynie zaznaczyć, że wymiar zwolnienia z powodu siły wyższej jest tylko i wyłącznie uzupełnieniem naszego urlopu. Różnice jakie występują pomiędzy nimi zostaną omówione w dalszej części artykułu.
Czy urlop z powodu siły wyższej jest płatny?
Tak. Zwolnienia wskutek siły wyższej są płatne. Zgodnie z nowelizacją kodeksu pracy w okresie zwolnienia pracownik zachowuje prawo do wynagrodzenia w wysokości połowy wynagrodzenia. Jest wyliczane zgodnie z zasadami wynagrodzenia za urlop wypoczynkowy, jednak zmienne składniki wynagrodzenia należy przyjąć z tego samego miesiąca, w którym przypadł urlop z powodu siły wyższej, a nie 3 miesiące wstecz.
Podsumowując – zwolnienie od siły wyższej wynosi dodatkowe 2 dni lub 16 godzin w ciągu całego roku kalendarzowego płatne 50 %.
Kto może skorzystać ze zwolnienia z powodu siły wyższej
Urlop z powodu siły wyższej w kodeksie pracy został przyznany pracownikom tylko i wyłącznie w pilnych sprawach rodzinnych spowodowanych chorobą lub wypadkiem, pod warunkiem, że niezbędna będzie natychmiastowa obecność pracownika. Kiedy więc złożyć wniosek z powodu działania siły wyższej?
Pracodawca ma prawo udzielić zwolnienia na wniosek pracownika pod warunkiem, że wniosek ten został złożony najpóźniej w dniu korzystania ze zwolnienia. Oznacza to więc, że wniosek może być złożony w tym samym dniu, co ma odbywać się zwolnienie. Urlop z powodu siły wyższej zgodnie z prawem pracy przysługuje określonym grupom pracowników. Wśród grup zawodowych, które mają prawo do nowego urlopu wyróżniamy:
- pracowników wykonujących pracę w oparciu o umowę o pracę
- policjantów,
- strażaków,
- żołnierzy zawodowych,
- funkcjonariuszy Straży Granicznej,
- funkcjonariuszy Służby Więziennej,
- funkcjonariuszy Krajowej Administracji Skarbowej.
Z kolei pracownikowi świadczącemu pracę na podstawie umowy cywilnoprawnej (umowa zlecenie, umowa o dzieło, B2B) zwolnienie to nie przysługuje. Oczywiście w nagłych przypadkach pracodawca może wyrazić zgodę na dodatkowe dni wolne dla swoich podwładnych, jednak nie jest to jego obowiązkiem.
Czym się różni zwolnienie w przypadku siły wyższej od urlopu na żądanie?
Jak wspomnieliśmy, zwolnienie w przypadku siły wyższej nieco przypomina urlop na żądanie, który już od dłuższego czasu funkcjonuje w polskim kodeksie pracy. Funkcja obu rozwiązań jest mimo wszystko do siebie bardzo zbliżona. Chodzi tu o stworzenie dla pracownika, możliwości niepojawienia się w pracy w przypadkach nagłych, zupełnie nieplanowanych. O ile jednak przyczyna wniosku o udzielenie urlopu na żądanie może być dowolna, o tyle w przypadku nowego zwolnienia chodzi tylko o pilne sprawy rodzinne spowodowane chorobą lub wypadkiem i to tylko, jeżeli niezbędna jest natychmiastowa obecność pracownika.
W rzeczywistości oba te pojęcia znacznie się od siebie różnią. Urlop na żądanie to część urlopu wypoczynkowego. Przysługuje pracownikom max. 4 dni w danym roku kalendarzowym. Urlop wskutek siły wyższej traktuje się jako kolejne dni wolne, które zwiększają nasz urlop o 2 dodatkowe dni w roku kalendarzowym.
Kolejną różnicą jest wynagrodzenie. W przypadku nowego zwolnienia z tytułu działania siły wyższej pracownik ma prawo do wynagrodzenia w wysokości 50% pensji. Dla przypomnienia w przypadku urlopu na żądanie pracownikowi przysługuje pełne wynagrodzenie.
Jednym z nielicznych podobieństw, jakie łączy oba urlopy jest termin składania wniosku. Zarówno w przypadku urlopu na żądanie, jak i urlopu od siły wyższej wniosek o udzielenie dnia wolnego od pracy musi zostać złożony najpóźniej w dniu rozpoczęcia danego urlopu. Ponadto w założeniach zwolnienie z powodu siły wyższej przypomina urlop na żądanie, który może być udzielony pracownikowi w wyjątkowych i niespodziewanych sytuacjach.
Czy pracodawca może odmówić zwolnienia?
Ustawodawca, w przypadku urlopu na żądanie jest przekonany, że pracodawca ma obowiązek udzielić zwolnienia od pracy. Jednak jak warto zauważyć, według orzecznictwa nie jest to obowiązek bezwzględny. Na pewno w życiu każdego pracownika zdarzają się sytuacje, że jest on zmuszony wziąć wolny dzień od pracy. Jednak w praktyce wszystko zależy od pracodawcy. Nasz przełożony zgodnie z prawem kodeksu pracy może odmówić żądaniu pracownika, jeśli interes firmy wymaga obecności pracownika w miejscu pracy.
Mogą zdarzyć się sytuacje, w których pracodawca może odmówić żądaniu pracownika ze względu na szczególne okoliczności, które powodują, że jego zasługujący na ochronę wyjątkowy interes wymaga obecności pracownika w pracy.
Nowo wprowadzony urlop z powodu siły wyższej przysługuje pracownikom na nieco innych zasadach niż urlop na żądanie. Nie można wykluczyć całkowicie możliwości odmowy udzielenia pracownikowi nowego zwolnienia. Pamiętajmy, że jest ono przeznaczone tylko i wyłącznie dla sytuacji nadzwyczajnych, a brak zgody naszego przełożonego musi mieć szczególne okoliczności przeważające nad interesem pracownika.
W obu wypadkach, nie ulega jednak wątpliwości, że pracownik nie może sam sobie udzielić wolnego – potrzebna jest zawsze decyzja pracodawcy.
Może Cię również zainteresuje: Urlop rodzicielski
