Pozostałe 
2 września 2024
Kim jest sygnalista – ochrona sygnalistów
Czym zajmuje się sygnalista?
Kim jest sygnalista? Definicja sygnalisty wzięła się od angielskiego terminu “whistleblower”. Inaczej mówiąc, jest to osoba, która może zgłaszać naruszenie prawa. Sygnalista zgłasza również nieprawidłowości, jakie zachodzą w zakładzie pracy, czy innej organizacji. Następnie przekazuje zgłoszenie to swoim bezpośrednim przełożonym. W przypadku braku reakcji ze strony przełożonego sygnalista zgłasza naruszenia i nieprawidłowości do następnej instancji, którą już są organy ścigania.
SPIS TREŚCI
- Czym zajmuje się sygnalista?
- Skąd się wzięła rola sygnalisty?
- Kim jest sygnalista w pracy?
- Kto może być sygnalistą?
- Jakie informacje może zgłaszać sygnalista?
- Jakie obowiązki ma pracodawca wobec zmian w sposobie zgłaszania nieprawidłowości?
- Po co stworzono Ustawę o ochronie sygnalistów?
- Obowiązki sygnalisty
Skąd się wzięła rola sygnalisty?
Ze względu na potrzebę powierzenia komuś obowiązku zgłaszania wszelkich nieprawidłowości, które mogą z jednej strony świadczyć o zaniechaniu, a z drugiej świadczyć o działaniu wbrew przepisom i obecnie ustanowionemu prawu.
Chcesz mieć najważniejsze terminy kadrowo-płacowe zawsze pod ręką ? Pobierz nasz planner na 2024r.
Kim jest sygnalista w pracy?
Sygnalista jest osobą zgłaszającą naruszenie lub zgłoszenie nieprawidłowości, jakie miały miejsce w firmie lub w innej organizacji. Najczęściej takim sygnalistą jest pracownik zakładu pracy. Oczywiście może nim być również były pracownik, kandydat do pracy, partner biznesowy, współpracownik czy konsultant. Mówiąc o sygnaliście, musimy pamiętać o powiązaniu jego osoby z podmiotem, którego będą dotyczyły zgłoszone nieprawidłowości lub naruszenie prawa.
Definicja sygnalisty została uregulowana w przepisach unijnych oraz projekcie polskiej ustawy o ochronie sygnalistów. Oprócz uzyskania odpowiednich dowodów sygnalista musi wykazać uzasadnioną chęć do podjęcia konkretnych kroków, które mają na celu wyeliminowanie takich zachowań w przyszłości, posługując się sprawdzonymi i potwierdzonymi dowodami. Sygnalista, zgłaszając nieprawidłowość, będącą w sprzeczności z zasadami firmy czy prawem musi wykonać to w dobrej wierze, a nie na zasadzie zemsty, czy złośliwości.
Kto może być sygnalistą?
Kto może być sygnalistą? Sygnalistą w szczególności może być:
- pracownik firmy (stały lub tymczasowy), były pracownik, kandydat do pracy,
- współpracownik firmy (umowa cywilnoprawna, kontrakt b2b),
- akcjonariusz lub wspólnik firmy,
- członek organu przedsiębiorstwa, a więc członek zarządu lub rady nadzorczej,
- praktykant, stażysta, wolontariusz,
- klient,
- podwykonawca,
- dostawca,
- osoba postronna, będąca świadkiem nieprawidłowości.
Tak naprawdę sygnalistą jest każda osoba mniej lub bardziej związana z danym podmiotem, w którym zidentyfikowane zostały jakiekolwiek nieprawidłowości. Niekoniecznie więc musi to być pracownik, a na przykład klient czy partner biznesowy.
Jakie informacje może zgłaszać sygnalista?
Co może zgłaszać sygnalista?
Sygnalista może zgłosić naruszenie prawa Unii Europejskiej praz naruszenie prawa przepisów krajowych. Tak zwana dyrektywa “ whistleblowing” wymienia pewne grupy naruszeń unijnych regulacji, których zgłoszenia powinny być pod szczególną ochroną.
Przypadki naruszenia prawa w zakresie:
- korupcja,
- zamówień publicznych,
- usług, produktów i rynków finansowych,
- przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowania terroryzmu,
- bezpieczeństwa produktów i ich zgodności z wymogami,
- bezpieczeństwa transportu,
- ochrony środowiska,
- ochrony radiologicznej i bezpieczeństwa jądrowego,
- zdrowia i dobrostanu zwierząt,
- zdrowia publicznego,
- ochrony konsumentów,
- ochrony prywatności i danych osobowych,
- bezpieczeństwa sieci i systemów teleinformatycznych,
- interesów finansowych Skarbu Państwa Rzeczypospolitej Polskiej, jednostki samorządu terytorialnego oraz UE,
- rynku wewnętrznego UE.
Jakie obowiązki ma pracodawca wobec zmian w sposobie zgłaszania nieprawidłowości?
Wprowadzając dyrektywę Parlamentu Europejskiego (prawo Unii) do polskiego prawa, pracodawcy są zobowiązani do zapewnienia ochrony sygnalistów poprzez wprowadzenie specjalnych procedur dokonywania zgłoszeń naruszeń. Osoby zgłaszające przypadki naruszenia powinni być chronieni oraz cechować się przede wszystkim poufnością. Żadna z osób nieupoważnionych nie powinna mieć dostępu do danych osobowych sygnalisty. Jedyny przypadek, w którym dane sygnalisty mogą być ujawnione to przypadek wejścia zgłoszenia na oficjalną drogę postępowania prawnego.
Dodatkowo kanał zgłoszeń, czyli dokonywania zgłoszenia zewnętrznego dotyczącego naruszenia prawa powinno odbywać się nie tylko ustnie, ale również powinno przybrać formę pisemną. Innym, równie ważnym obowiązkiem jest nałożenie nakazu prowadzenia rejestru zgłoszeń sygnalistów. Krótko mówiąc, pracodawcy są zobowiązani do wprowadzenia ochrony sygnalistów, którzy zdecydowali się na zgłoszenie naruszeń.
Po co stworzono Ustawę o ochronie sygnalistów?
Głównym celem ustawy o ochronie sygnalistów jest zagwarantowanie bezpieczeństwa i ochrony sygnalistów zgłaszających nieprawidłowości, czyli osób, które decydują się na zgłoszenie zauważonych nieprawidłowości. Bez takich zabezpieczeń wiele osób mogłoby bać się konsekwencji, takich jak utrata pracy, szykanowanie, czy nawet zemsta ze strony pracodawcy lub innych osób zaangażowanych w nieprawidłowe działania. Ustawa ma na celu zredukowanie tych obaw, dając sygnalistom pewność, że ich decyzja o zgłoszeniu nie przyniesie im osobistych szkód. Ochrona osób dokonujących zgłoszeń jest niezmiernie ważna w tym przypadku.
Obowiązki sygnalisty
Regulacje w zakresie ochrony sygnalistów, oprócz praw przyznanych sygnalistom, nakładają także na osoby zgłaszające nadużycia obowiązki. Mianowicie chodzi o obowiązki, które powinien spełnić sygnalista, aby był objęty ochroną.
Co powinien zrobić sygnalista, aby obowiązywała go ochrona osób zgłaszających?
- W momencie dokonywania zgłoszenia posiadać uzasadnione podstawy o prawdziwości przedmiotu zgłoszenia.
- Dokonać zgłoszenia we właściwy sposób, a więc w formie zgłoszenia wewnętrznego, zewnętrznego lub w formie ujawnienia publicznego, zgodnie z funkcjonującymi regulacjami prawnymi.
Osoby zgłaszające nieprawidłowości w żadnym przypadku nie mogą zmyślać faktów ani składać zgłoszeń dotyczących naruszeń, które nie mają oparcia w rzeczywistości. Powinien także działać zgodnie z obowiązującymi przepisami. Jeśli sygnalista celowo przekaże fałszywe informacje, grożą mu sankcje.
Jakie prawa przysługują sygnalistom?
Sygnalista zgłasza naruszenia, przez co jednoznacznie jest osobą ujawniającą nieprawidłowości. To jest powodem, dla którego ochrona danych osobowych sygnalisty jest niezmiernie ważnym aspektem w miejscu pracy. Jakie formy ochronne przysługują osobom zgłaszającym nadużycia?
Zakazane jest stosowanie działań odwetowych, czyli tzw. zemsty ze strony pracodawcy. Osoby dokonujące zgłoszeń (czyli osoby, które mają status sygnalisty) podlegają ochronie przed działaniami odwetowymi.
Co to są działania odwetowe?
- odmowa nawiązania stosunku pracy
- wypowiedzenie lub rozwiązanie bez wypowiedzenia stosunku pracy
- obniżenie wysokości wynagrodzenia za pracę
- wstrzymanie awansu albo pominięciu przy awansowaniu
- przeniesienie pracownika na niższe stanowisko pracy.
Osoba zgłaszająca naruszenia, wobec której dopuszczono się działań odwetowych, ma prawo do odszkodowania w pełnej wysokości. Planowane zmiany w przepisach zakładają, że sygnalista nie może zrzec się swoich praw ani przyjąć na siebie odpowiedzialności za szkody wynikające z dokonania zgłoszenia. Wyjątkiem jest sytuacja, gdy sygnalista świadomie przekazuje fałszywe informacje i wówczas może zostać pociągnięty do odpowiedzialności za wynikłe szkody.
Projekt ustawy określa również, że wszelkie klauzule w umowach lub innych dokumentach, które bezpośrednio lub pośrednio ograniczają prawo do zgłoszenia, lub ujawnienia publicznego, albo przewidują stosowanie działań odwetowych, są nieważne.
